چتر بی‌مهری بر فراز باغ شهر ایران

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از فارس، در سال‌های اخیر اصلاح هندسی، اجرای طرح‌های عمرانی و آفت‌زدگی بهانه خوبی برای اقدام به قطع و جابه‌جایی درختان سطح شهر تبریز شده که روزی روزگاری نه‌چندان دور به علت وجود داشتن باغ‌های فراوان و زیبا و به ویژه با صفای آن در داخل محلات، شهرک‌ها و حاشیه‌های کنار این شهر، به «باغ شهر ایران» معروف بود که این روزها فقط نام این باغ‌ها منجمله باغشمال، قرمزی باغ، باغمیشه، باغ معروف، تپلی باغ، گلستان باغی، کوچه باغ، باغ دربندی و... در تابلوهای معابر عمومی، کوچه‌ها، شهرک‌ها، محلات و خیابان‌های شهر اولین‌ها مانده است.

با این وجود، از سویی باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که رشد شهرها به ویژه کلانشهرها در سال‌های اخیر یکی از پدیده‌های مهم جهانی است که تحت تاثیر عوامل انسانی، محیطی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... روی می‌دهد که در اکثر موارد رشد و توسعه این شهرها با بدون برنامه‌ریزی شهری و آمایش سرزمین با تغییرات کاربری‌های اراضی همراه است که یکی از این تغییرات قطع و جابه‌جایی درختان و به خصوص از بین بردن فضای سبز شهری است و در اغلب موارد، منجر به کاهش فضای سبز می‌شود.

از متن تا حاشیه این روزهای باغ شهر ایران

از این رو، شهر تبریز، شهر اولین‌ها از این قافله توسعه عقب نمانده است، به طوری که در حال حاضر این شهر به عنوان یکی از قطب‌های مهم صنعت کشورمان به حساب می‌آید و صنایع مهمی چون نیروگاه حرارتی، پالایشگاه، مجتمع پتروشیمی، ماشین‌سازی، تراکتورسازی و ... را در خود جای داده و امروزه شهر تبریز به عنوان دومین شهر آلوده ایران نیز مطرح بوده که در این زمینه، نگهداری، صیانت، حفظ و احیای باغ‌های قدیمی شهر اولین‌ها و به ویژه توسعه و افزایش سرانه فضای سبز برای جبران و رفع مشکل کمبود و فقر فضای سبز بیش از گذشته ضروری به نظر می‌رسد.

در هر صورت در حال حاضر شـهر تبریـز بـا دارا بـودن جمعیـت نزدیک 2 میلیـون نفر، تــردد ورزانه 600 هــزار انواع خــودرو و به ویژه داشتن مراکز صنعتـی مهم و ده‌هــا کــوره آجرپزی، موقعیـت توپوگرافـی و عـدم پراکنـش مؤثر آلاینده‌هـا، به عنوان یکــی از ‌شــهرهای آلــوده کشــور بــه شــمار مــی‌رود.

از سویی به عقیده متخصصان و کارشناسان این حوزه از آنجایی که فضای سبز به عنوان جزیی از بافت شهرها و نیز بخشی از خدمات شهری است و نمی‌تواند جدا از نیازهای جامعه شهری باشد؛ از این رو، فضای سبز باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر (ساختمان‎ها، خیابان‌ها و جاده‌ها) و نیازهای جامعه (از لحاظ روانی، گذران اوقات فراغت و نیازهای بهداشتی) و با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر و روند گسترش آتی آن توسعه یابد و نیز در دسترس تمام شهروندان قرار گیرد تا بتواند به عنوان فضای سبزی فعال، بازدهی زیست محیطی مستمری داشته باشد.

چشم به راه احیای باغ شهر ایران

بنابراین؛ توسعه عناصری از شهر چون فضاهای سبز شهری که وجود و گسترش و توسعه کمی و کیفی آن نویدبخش توسعه پایدار شهر خواهد بود، باید بر اساس برنامه‌هایی جامع و به صورت ساختاری و آینده‌نگر و بر پایه چشم‌انداز و سناریوهایی متناسب با وضعیت موجود و شرایط توسعه فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهر باشد. تا با در دسترس بودن آن برای تمام شهروندان، ضمن برآورده ساختن نیازهای فعلی جامعه شهری از جهت بهره‌مندی از انواع فضاهای سبز شهری، باعث افزایش بازده اکولوژیکی این فضاها جهت تسهیل و افزایش کیفیت زندگی شهری شود، که به نظر می‌رسد این مسائل کمتر در شهرهای بزرگ ایران از جمله شهر تبریز رعایت شده باشد.

نکته قابل تامل در این زمینه اینکه بر اساس آمارهای موجود و مطالعات صورت گرفته نشانگر اینکه در سه دهه اخیر افزایش سریع جمعیت و دید اقتصادی به زمین، گسترش بیشتر منطقه کلانشهری تبریز در اراضی غیرمستعد و تخریب اراضی زراعی و باغی را باعث شده است و گسترش شهر تبریز در دهه‌های گذشته نیز بر گسترش رو به پیرامون و رشد افقی شهر استوار بوده است. به طوریکه نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان می دهد که نزدیک 50 درصد از توسعه شهری در تبریز در فاصله زمانی چهار دهه اخیر به صورت توسعه پراکنده افقی بوده است.

چتر بی‌مهری بر فراز باغ شهر ایران

همچنین بر اساس تحلیل فعالان این حوزه روند برخورد با فضاهای سبز طی سال‌های اخیر در شهر تبریز به صورت برخورد تخریبی و تغییر کاربری اراضی از باغات و فضاهای سبز به سایر کاربری‌ها بوده و اکثریت این تخریب و تغییر کاربری‌ها هم توسط مدیریت شهری و در قالب طرح‌های توسعه شهری و بالاخص کمیسیون ماده 5 صورت گرفته است.

به هر حال بر اساس آمار سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تبریز، سرانه کلی فضای سبز شهری در کلانشهر تبریز حدود 9 متر مربع است که با احتساب فضاهای سبز خارج محدوده، نزدیک 16 و 17 متر مربع است. همچنین سرانه معیار بر اساس طرح جامع تبریز و مصوب شوای عالی معماری و شهرسازی 9 متر مربع می‌باشد. بنابراین با این وجود سرانه معیار در شهر تبریز محقق شده است ولی به دلیل توسعه پیرامونی و خارج از محدوده شهر فضاهای سبز، عملا اکثریت شهروندان به ویژه بافت پر شهری به این فضاها دسترسی ندارند از این رو کارایی اکولوژیکی و اجتماعی فضاهای سبز در سطح پایین است.

به همین اعتبار، نکته قابل تامل در زمینه روند قطع درختان و به خصوص تخریب فضای سبز و باغات تبریز طی سال‌های گذشته این است که در طول چند دهه گذشته به دلیل کم لطفی و بی توجهی برخی مسوولان و فعالان حوزه شهری، تخریب گسترده باغ‌های شهر تبریز و تبدیل آنها به اماکن مسکونی و تجاری طی سالیان اخیر به رویه‌ای معمول بدل شده، به طوری که تقریباً اکثر باغ‌های داخل شهری شهر اولین‌ها که از دیرباز به دلیل برخورداری از باغ‌های بسیار در نقاط مختلف، به باغ شهر ایران معروف بود، به نوعی از بین رفته و سرانه فضای سبز در دومین شهر آلوده کشور را به حداقل ممکن رسانده است.

باغ شهر ایران؛ غریب آشنای این روزهای تبریزی‌ها

بر همین اساس، به هر حال آنچه در این زمینه مهم به نظر می‌رسد، اینکه بعضی از مدیران،کارشناسان و دست اندرکاران حوزه شهری تخریب باغات تبریز و از بین رفتن باغ‌ شهر تبریز را محصول برخی بی‌تدبیری‌های مدیریتی 50 سال گذشته بیان می‌کنند که با اجرای اصلاحات ارضی، مهاجرت و کوچ روستائیان به شهرهای بزرگ آغاز می‌شود و زمینه‌ را برای تخریب باغات به منظور تبدیل آنها به مسکن و دیگر زیرساخت‌های توسعه شهری فراهم می‌کند.

از سویی حال به نظر می‌آید، ایجاد و توسعه فضای سبز پایدار نیاز امروز شهر اولین‌ها برای تحقق احیای باغ‌ شهر قدیم تبریز باشد که امیدواریم با اقدامات به موقع مسوولان و دست‌اندرکاران حوزه شهری، این شهر به هویت واقعی خود باز گردد.

با توجه به حجم ترافیک، بافت شهری و جمعیت زیاد و از همه مهمتر وجود تعداد زیادی منابع آلودگی صنعتی، رشد سرانه فضای سبز شهر اولین‌ها باید بیش از اینها باشد و در ضمن به پراکنش آن در نکات مختلف داخل شهری توجه ویژه‌ای صورت گیرد و فقط در حاشیه شهر بوجود نیاید.