توسعه شهر تهران در جهت تخریب فضاهای طبیعی بوده است

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از ایرنا، دکتر مهدی زارع امروز در نشست «زلزله تهران قبل و پس از زلزله» با با بیان اینکه تهران منطقه ای است که پیرامون آن گسل های شناخته شده ای قرار دارد اظهار داشت: از سال 1175 شمسی اقامحمدخان قاجار این منطقه را پایتخت اعلام کرد که در آن زمان تنها در حوالی ری بود ولی امروزه تا کوه های توچال پیش رفته است.
وی با اشاره به زلزله های مهم شهر تهران ادامه داد: زلزله 310 میلادی اولین زلزله تاریخی ایران است که از طرف یونانی ها ثبت شده و اولین زلزله با مستندات تاریخی به شمار می آید.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به زلزله های 805 میلادی و 958 میلادی در طالقان ادامه داد: در 2300 سال گذشته پیرامون تهران زلزله هایی به ویژه بر گسل های شمال تهران رخ داده ولی هیچ کدام در تهران نبوده است.

وی با طرح این سوال که در 2300 قبل و به ویژه 50‌سال گذشته زلزله مهمی در تهران رخ نداده و لرزه خیزی چندانی بر گسل شمال تهران مشاهده نمی شود، ادامه داد: مطالعات ما نشان می دهد در 30 هزار سال گذشته پهنه گسل شمال تهران 9 زلزله با بزرگای بالای 7 را تجربه کرده است.
به گفته وی هر 3000 تا 3500 سال یکبار گسل شمال تهران گسیخته می شود.
زارع با تاکید بر اینکه گسل شمال تهران از 3200 سال قبل در حال سکون بوده است ادامه داد: طبیعت به گونه ای است که هر چه در گذشته رخ داده این دوره نیز رخ خواهد داد.
این محقق زلزله شناس با تاکید بر اینکه خطر زلزله در تهران تنها منحصر به گسل شمال تهران نمی شود یاداور شد: گسل «مشاء» از 35 کیلومتری تهران عبور می کند علاوه‌ بر آن گسل های جنوب تهران شامل گسل پیشوا، ایوانکی و ری همچنین گسل ماهدشت در کرج نیز تهران را تحت تاثیر قرار می دهند.
زارع با اشاره به وضعیت ساخت ‌و سازها در تهران افزود: شهر لواسان به عنوان یکی از شهرهای مهم استان تهران با حدود 19 هزار نفر جمعیت بر روی گسل شمال واقع است و این گسل تا روستای کلان که به گسل مشاء می رسد ادامه دارد.
وی با تاکید بر اینکه محل تلاقی گسل شمال تهران و مشاء در 10‌کیلومتری شمال شهر جدید پردیس واقع است، خاطرنشان کرد: تلاقی دو گسل امری بسیار مهم است؛ زیرا حرکت یک گسل موجب القای حرکت گسل دیگر می شود.
زارع اظهار داشت: بر اساس مطالعه ای بر روی آهنگ بالا آمدن لبه گسل مشاء مشاهده کردیم 4 میلی متر در سال این‌ گسل بالا می آید که مطالعات دیگر این امر را تایید کرد.
زارع با اننقاد از آغاز شبه مدرنیسم در دهه 40 خورشیدی در کلانشهر تهران گفت: ساخت بناهای بلند روی ترانشه (روی افتگاه ها و گودبرداری ها) های بزرگ ریسک زلزله را برای ساختمان ها افزایش می دهد؛ زیرا در تهران مساله تشدید ساختگاه به دلیل جنس خاک و توپوگرافی را داریم. یعنی اگر در اطراف تهران هم زلزله ای رخ دهد این ساختمان های بلند تکان های ناشی از زلزله را بیشتر احساس می کنند.
زارع با اشاره به وجود 7 رود دره در‌ تهران افزود: علاوه بر آن ساخت و سازها در ولنجک در پهنه گسل شمال تهران رخ داده و پارکینگ‌ تله کابین توچال بر روی صفحه های گسل شمال تهران، همچنین شهرک پلیس و واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد نیز روی این گسل بنا شده اند.
وی با تاکید بر اینکه در طول 85 سال توسعه شهر تهران در جهت تخریب فضای طبیعی و گسترش زمین های ناامن در تهران بوده است اضافه کرد: در حالی است که سالی 100 تا 200 هزار نفر به جمعیت آن اضافه می شود.
زارع با بیان اینکه در سال های اخیر مناطق اطراف تهران چون شریف آباد و جواد آباد ورامین زلزله هایی روی داده است ادامه داد: مسکن مهر قرچک روی گسل پیشوا ساخته شده؛ پژوهش ها نشان می دهد گسل پیشوا در محدوده قرچک زیر آبرفت ها پوشیده است و در شمال قرچک به کهریزک می رسد.
وی با تاکید بر اینکه در حلقه 50 کیلومتری بیرون شهر تهران 7 میلیون نفر زندگی می کنند، بر ضرورت توجه به ریسک زلزله در نواحی حاشیه ای تاکید و با اشاره به گسل های جنوب تهران خاطرنشان کرد: در جنوب تهران مساله تشدید بر اثر خاک نرم را هم داریم به گونه ای که پس از هر رخداد لرزه ای سطح جنبش زمین در این منطقه 3 تا 4 برابر بیش از مناطق مرکزی و شمال تهران قابل انتظار است. از این رو بلندمرتبه سازی روی خاک های نرم اقدامی نابخردانه است زیرا موجب تمرکز جمعیت زیاد در منطقه می شود.
* بافت های فرسوده ناشی از کاهش کیفیت در ساخت و ساز
عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله با اشاره به وجود بافت فرسوده در تهران گفت: بافت فرسوده غیر از بافت های فرسوده موجود و ساختمان های قدیمی شامل ساختمان های بلندمرتبه ای بی کیفیتی هم می شود که تازگی ساخته شده و می شوند.
وی اضافه کرد: با بررسی متخصصان سازه سازمان نظام مهندسی تهران در بعضی بتون ریزی های ساخت و سازهای سال 97 روی مقاومت بتون ریزی های این ساختمان ها مشاهده کرده اند مقاومت لازم را ندارد؛ زیرا مقاومت بتون در حداقل 25 مگاپاسکال قابل انتظار است که این میزان در ساختمان های خراب شده سرپل ذهاب 11 مگاپاسکال و در بعضی مناطق تهران در سال 97 حدود 5 تا 6 مگاپاسکال گزارش شده است.
*مدیریت بحران و انواع آن
دکتر زارع در پایان سخنان خود در مورد مدیریت بحران پیشگیرانه با تاکید بر اینکه این امر بیشتر پیشگیرانه و بر سلسله مراتبی استوار است اظهار داشت: مدل های مختلف مدیریت بحران وجود دارد که مثلا مدل توسکالوسا یکی از معروف ترین آنها و مشتمل بر 4 مرحله است.
وی ادامه داد: این مراحل شامل سانحه، پاسخ و بازسازی، پیشگیری و آمادگی است.
زارع افزود: در این مدل حتما باید سلسله مراتب فرماندهی و سازماندهی داشته باشیم ولی در مواقع بحران به ویژه در کلانشهرها گاه سلسله مراتب از بین می رود و بی نظمی (آنارشی) خواهیم داشت.
وی نتیجه گیری کرد: در این موارد مول های جدید مدیریت بحران مطرح می شود که مشخصات آن عبارت است از خودمختاری، اعتماد، توانمندسازی، شفافیت است. این ویژگی ها در جهت ممانعت از استمرار بی نظمی و شرایط اشوبناک است.
این نشست به همت انجمن علمی مخاطره شناسی، انجمن علمی مخاطرات طبیعی دانشگاه تهران و با حضور رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران برگزار شد.