پایتخت در محاصره نخاله‌های ساختمانی

دورریز نخاله‌های ساختمانی در اطراف شهر‌ها و جاده‌ها

تخلیه و رها شدن نخاله‌های ساختمانی در اطراف شهر‌ها و جاده‌ها نشان از آن دارد که هنوز در زمینه بازیافت نخاله‌های ساختمانی کاری درخور توجه صورت نگرفته است. بیشتر نخاله‌های ساختمانی که دارای آلودگی‌های فراوان است، در مسیر شهرستان‌های کوچک روستا‌ها و متأسفانه حتی در مسیر مناطق خوش‌آب و هوا و گردشگری ریخته می‌شود. این نخاله‌ها و پسماند‌های ساختمانی به وسیله کامیون‌های شخصی در حریم شهر‌ها رها می‌شود و به علت سودجویی رانندگان به جای مراجعه به مرکز جمع‌آوری پسماند در نزدیک‌ترین مکان تخلیه می‌شود.

پسماند‌های ساختمانی و عمرانی بخش عمده‌ای از پسماند‌های شهری را به خود اختصاص می‌دهند که علاوه بر هزینه‌های بسیار، دفع آن عواقب نامطلوبی نیز برای محیط زیست در پی دارد. حجم نخاله‌های ساختمانی و عمرانی به حدی است که اکنون این مسئله نه تنها در ایران بلکه در کشور‌های پیشرفته نیز به یک مشکل اجتماعی و زیست محیطی تبدیل شده است. ترکیب و درصد مواد تشکیل‌دهنده نخاله‌های ساختمانی در مناطق مختلف دنیا تابع نوع و نحوه زندگی، نوع صنعت ساختمان، ترکیب و بافت جمعیتی از قبیل: خاک و مخلوط‌های حاصل از خاکبرداری، شیشه، بتن، ملات گچ و خاک، کاشی و سرامیک، ملات ماسه و سیمان، قیر و گونی، سنگ، موزاییک، تیرچه سقفی، چوب و سایر پسماند‌های مشابه است.

بازیافت کمتر از ۱۵ درصد نخاله‌های ساختمانی پایتخت

در گوشه و کنار شهر تهران ساخت و ساز و نوسازی بافت‌های فرسوده همچنان ادامه دارد. تولید، حمل و دفن نخاله‌های ساختمانی علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین به شهر عامل مهم تخریب محیط‌زیست در حریم شهر تهران نیز به حساب می‌آید. بر این اساس مدیریت شهری درصدد است تا با احداث کارخانه بازیافت و استحصال نخاله‌های ساختمانی ضمن تفکیک این ضایعات و نخاله‌ها، بازیافت مواد و مصالح ساختمانی را دنبال کند. تولید هزاران تن نخاله ساختمانی در شهر تهران مسائل و مشکلات زیست‌محیطی فراوانی را به شهر و شهروندان تحمیل می‌کند. بازیافت نخاله‌های ساختمانی در دوره‌های مختلف مدیریت شهری با عناوین مختلف دنبال شده است ولی تا کنون این مهم که نقشی حیاتی در حفظ محیط‌زیست داشته، محقق نشده است. در این خصوص رئیس اداره محیط زیست شهر تهران با بیان اینکه فقط در تهران روزانه ۴ هزار و ۳۰۰ تن نخاله ساختمانی تولید می‌شود، گفت: متأسفانه تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد این زباله‌ها بازیافت می‌شود و بیش از ۸۰ درصد آن دپو می‌شود.

محمدحسین بازگیر با اشاره به افتتاح واحد بازیافت نخاله‌های ساختمانی در گود آبعلی اظهار کرد: ظرفیت این واحد بازیافت حدود ۳هزار تن است و می‌تواند این مقدار نخاله و آوار ساختمانی را بازیافت کند. رئیس اداره محیط زیست شهر تهران با بیان اینکه بازیافت نخاله‌ها و پسماند‌های ساختمانی بخشی از فرایند مدیریت پسماند است و سبب می‌شود این نوع زباله‌ها دوباره به چرخه مصرف بازگردانده شوند، گفت: دفن و دپوی نخاله‌های ساختمانی به فضای زیادی نیاز دارد. با ادامه روند کنونی در آینده دیگر فضایی برای دفن این نوع پسماند‌ها نخواهیم داشت، همچنین دپوی زباله‌های ساختمانی باری روی دوش طبیعت است و آلودگی‌های محیطی را در پی دارد، از این رو بازیافت آن‌ها سبب می‌شود که مشکلات اینچنینی از بین برود. به گفته بازگیر، دو مرکز دفن پسماند آبعلی و آرادکوه نیاز دارند تا به طور مستمر به‌روزرسانی شوند و مشکل اصلی ما در سایت دفن پسماند آرادکوه متصاعد شدن بوی نامطبوعی از آن است تا جایی که در مسیر فرودگاه امام (ره) نیز این بو احساس می‌شود. رئیس اداره محیط زیست شهر تهران با بیان اینکه مشکل گود آبعلی نیز ارتفاع زباله و دپوی زیاد در آن است، گفت: حجم زیادی از زباله‌ها طی سالیان دراز در این مکان دپو شده است. هر چند که در سال‌های اخیر اقداماتی برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی این محل انجام شده ولی هنوز کافی نیست. وی با تأکید بر اینکه کامیون‌های مخصوص حمل نخاله‌های ساختمانی باید ساماندهی شوند و پیمانکاران حمل نخاله‌ها تحت مدیریت مناسب و هوشمند قرار بگیرند، گفت: کامیون‌های حمل نخاله باید مجهز به GPS شوند تا مسیر تردد آن‌ها مشخص شود و امکان تخلیه زباله را در هر نقطه‌ای نداشته باشند.

متأسفانه در حالی که نخاله‌های ساختمانی در کشور‌های پیشرفته و صنعتی در چرخه مجدد جهت تولید ساختمان قرار می‌گیرد، در ایران هنوز رهاسازی در طبیعت و آسیب به محیط زیست بهترین و ساده‌ترین کار است و فقط بخش بسیار کمی از نخاله‌های ساختمانی در چرخه بازیافت قرار می‌گیرد و همین امر لزوم ایجاد تغییرات اساسی در مدیریت تخریب ساختمان را دو چندان کرده است.

تحقیقات نشان می‌دهد که ۴۰ درصد از سنگ‌دانه‌ها و ۸۰ درصد از ریزدانه‌های موجود در نخاله‌ها را می‌توان در تولید بتن به کار برد. مواد بازیافتی نخاله‌های ساختمانی قابل استفاده در کف‌سازی‌ها، پیاده‌رو‌سازی‌ها و زیر‌سازی معابر هستند. برای مدیریت این نخاله‌ها باید اقدامات مؤثر و هماهنگی صورت گیرد تا موجب مشکلات و ایجاد اختلال در نظم و زیبایی شهر نشود. خاک‌های تولیدی حاصل از عملیات خاکبرداری با توجه به جنس و مرغوبیت می‌تواند مصارف مختلفی داشته باشد و به عنوان مخلوط یا خاک نباتی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از اقداماتی که می‌توان در این زمینه انجام داد، این است که دانشگاه‌ها و مراکز علمی پژوهشی را ملزم به فراهم آورن زمینه‌ای برای فعالیت پژوهشگران در عرصه بازیافت و حفظ محیط زیست و کاهش هزینه تمام شده بتن یا ساختمان کنیم و گام مثبتی در مدیریت پسماند و نخاله‌های ساختمانی برداریم.

وعده احداث ۴ کارخانه نخاله ساختمانی در ۴ گوشه پایتخت

شهردار سابق تهران در زمان افتتاح کارخانه تبدیل نخاله‌های ساختمانی به مصالح در آبعلی وعده داد که در چهار گوشه شهر تهران باید کارخانه بازیافت مصالح ساختمانی احداث شود. محمدعلی افشانی با بیان اینکه کارخانه تبدیل نخاله‌های ساختمانی به مصالح با ظرفیت ۳۳۰۰ تن آغاز به کار می‌کند، گفت: برای این کارخانه ۶۷ میلیارد تومان هزینه شده است. در این کارخانه نخاله‌های ساختمانی تفکیک و سپس تبدیل به مصالحی مثل کف‌پوش، دیوارپوش و... می‌شوند. به گفته وی، علاوه بر این کارخانه دو کارخانه دیگر نیز به زودی شروع به کار خواهند کرد که ظرفیت هر یک از آن‌ها نیز ۳۳۰۰ تن است و عملاً حدود ۱۰ هزار تن ظرفیت این سه کارخانه خواهد بود. حال که شهردار پایتخت فرصت نیافت تا وعده‌های خود را در این خصوص عملی کند، ضروری است تا شهردار جدید برای جلو‌گیری از دپو و دفن نخاله‌های ساختمانی اقدام کند؛ اقدامی که می‌تواند به حفظ محیط زیست شهری و حفظ سرمایه‌های ملی کمک شایانی بکند.
تأکید پیروز حناچی بر موضوعات فرهنگی برای افزایش مشارکت شهروندان در اداره شهر در این خصوص آن است که با تکمیل کردن شبکه بارگیری، حمل و انتقال مصالح ساختمانی و راه‌اندازی کارخانه بازیافت نخاله ساختمانی فرایند تولید تا بازیافت این مواد ساماندهی شود تا در درازمدت معضل نخاله‌های ساختمانی رفع و چرخه بازیافت به بهترین شکل ممکن تکمیل شود.