مشارکت مردمی؛ رکن بازآفرینی شهری

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از مهر،  عرصه بسیار وسیعی از شهرهای ایران را بافت‌های فرسوده و تاریخی و قدیمی تشکیل می‌دهند که نیازمند بهسازی، نوسازی و بازآفرینی است چراکه نواحی فرسوده شهری، بنا به ذات خود با انواع عوارض و مشکلات مواجه هستند.

ازاین‌رو طی سال‌های اخیر سیاست‌گذاران و برنامه ریزان شهری درصدد ارائه راهبردها و راهکارهای نوین در مواجهه با مسائل و مشکلات بافت‌های فرسوده شهری بوده‌اند و برنامه‌های متعددی برای ارتقاء کیفی و ساماندهی این عرصه‌های شهری به اجرا گذاشته‌شده است.

بر همین اساس هیئت‌وزیران به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و در اجرای مواد (۵۹)، (۶۱) و (۶۲) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آیین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار را تصویب کرده است.

بر اساس این تصویب‌نامه بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، مناطقی از شهر است که در سال‌های گذشته عناصر تشکیل‌دهنده آن اعم از تأسیسات روبنایی و زیربنایی، ابنیه، ساختمان‌ها، خیابان‌ها و دسترسی‌ها دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند.

بر همین اساس طرح‌ها و برنامه‌هایی در چهارچوب طرح‌های توسعه شهری در محدوده محلات هدف و در محلات دارای بافت‌های فرسوده میانی، سکونت‌گاه‌های غیررسمی، محدوده‌های تاریخی نیازمند احیا را در برنامه قرار می‌دهند که باید به تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان برسند.

طبق آیین‌نامه تدوین‌شده طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار در مقیاس محلات هدف، چهار مأموریت اصلی شامل ارتقای کیفی فضاهای عمومی و زیرساخت‌های محلات، توسعه و تجهیز خدمات روبنایی، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن و توان‌افزایی اجتماعی، اقتصادی، نهادی ساکنین محله را موردتوجه قرار می‌دهند.

بر اساس تبصره‌های آیین‌نامه؛ تأمین ۳۰ درصد از منابع مالی موردنیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی و آزادسازی اراضی در طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌ها و ۷۰ درصد بر عهده دولت است و در صورت تأمین اعتبار این بخش از منابع موردنیاز توسط شهرداری‌ها، مابقی منابع موردنیاز متناسب و هم‌زمان از محل اعتبارات دولت تأمین می‌شود.

طبق آنچه بارها عنوان‌شده رویکرد بازآفرینی شهری رویکردی شهر نگر است و پیشبرد اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌ها و طرح‌های این رویکرد در گونه‌ها و مقیاس‌های مختلف در شهرهای کشور دنبال می‌شود که لازمه تحقق این رویکرد، جلب مشارکت مردم و ترویج این گفتمان به‌منظور دستیابی به فهم مشترک از این اقدامات است.

کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری استان همدان در همین خصوص بابیان اینکه طرح بازآفرینی شهری سال گذشته در سطح کشور تدوین شد و در ۱۹ بهمن‌ماه مورد تصویب قرار گرفت، عنوان کرد: طرح توانمندسازی مناطق حاشیه شهر همدان برای نخستین بار در سفر رهبر معظم انقلاب در سال ۸۳ مطرح شد و در آن سفر مقام معظم رهبری دستور تهیه طرح سکونتگاه‌های غیررسمی این شهر را صادر کردند.

محمد قدیمی بابیان اینکه این طرح تا سال ۹۳ در قالب ستاد توانمندسازی اجرا می‌شد و در حال حاضر در قالب ستاد بازآفرینی و فرآیندی همه‌جانبه و متناسب با نیازهای تمام جامعه دنبال می‌شود، گفت: ارتقاء سطح زندگی مردم در محدوده‌های هدف در دست اجرا است.

وی با اشاره به اینکه هدف محدوده‌های بازآفرینی شهر همدان در سطح ملی، استانی و شهرستانی شناسایی‌شده است، گفت: این محدوده‌ها در قالب ۵ محدوده شامل شناسایی محدوده‌ها و محله‌های نابسامان واقع در عرصه تاریخی شهر، محدوده‌ها و محله‌های نابسامان در بافت پیرامونی مراکز شهری، محدوده نابسامان واقع در بافت پیشینه روستایی، سکونتگاه‌های غیررسمی و محدوده‌های ناکارآمد با کاربری ناهمگون محیط شهری تقسیم می‌شود.

طرح بازآفرینی شهری یک برنامه پنج‌ساله است

قدیمی با تأکید بر اینکه اجرای برنامه بازآفرینی شهری سال گذشته با دستور مستقیم رئیس‌جمهور در ۷ استان بوشهر، آذربایجان شرقی، تهران، فارس، کردستان، همدان، مازندران، خراسان رضوی و اصفهان آغاز شد، گفت: طرح بازآفرینی شهری در یک برنامه پنج‌ساله، مقدمات احیا و بازآفرینی هزار و ۳۳۴ محله از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری را در کل کشور فراهم می‌آورد به‌گونه‌ای که در هر محله، علاوه بر نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی، تمام امکانات روبنایی و زیربنایی، اعم از فضاهای فرهنگی، شهری، اجتماعی و اقتصادی، متناسب با وضعیت این امکانات در دیگر محله‌های شهر ارتقا یابد.

وی بابیان اینکه طرح بازآفرینی شهری در استان همدان نیز هم‌زمان با سایر استان‌ها در ۹۶ محله آغازشده است، گفت: این طرح‌ها مرمت خانه‌های تاریخی، پوشش رودخانه‌ها و طرح‌هایی ازاین‌دست را شامل می‌شود.

وی به‌طور خاص به وضعیت شهر همدان اشاره کرد و بابیان اینکه طبق آخرین آمار محدوده بازآفرینی شهر همدان ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار است، گفت: حدود ۲۰۰ هزار نفر در سکونتگاه‌های غیررسمی حاشیه شهر همدان زندگی می‌کنند که احداث طرح‌ها در این مناطق خودبه‌خود توسعه را به سمت‌ این محدوده‌ها می‌کشد.

بدون مشارکت مردمی طرح بازآفرینی شهری موفق نخواهد شد

وی بابیان اینکه طرح بازآفرینی شهری و بازسازی بافت‌های ناکارآمد چند بعد دارد که تنها یک بعد آن مربوط به نوسازی و بهسازی مسکن اس.، گفت: اصلی‌ترین و مهم‌ترین موضوع، جریان سازی و شبکه‌سازی برای مشارکت مردمی است و تا مشارکت مردمی رخ ندهد طرح بازآفرینی شهری موفق نخواهد شد.

وی با تأکید بر اینکه رسانه‌ها در این خصوص نقش بسیار مهمی دارند و ظرفیت بزرگی در تشویق مردم و آگاه‌سازی مردم برای مشارکت در طرح بازآفرینی شهری هستند، گفت: به نظر می‌رسد مشوق‌های کافی برای بخش خصوصی در راستای مشارکت در اجرای طرح بازآفرینی شهری هنوز فراهم نشده است.

قدیمی با تأکید بر اینکه اگر مشارکت مستقیم مردم به اقدامات دولتی افزوده شود کارها تسریع و نتیجه بهتری رقم خواهد خورد، گفت: علاوه بر اقدامات دولتی و شهرداری‌ها انتظار می‌رود نهادهای اجتماعی و فرهنگی در اجرای این طرح نقش بازی کنند.

اما در همین خصوص شهردار همدان بابیان اینکه توجه به بافت‌های فرسوده و رفع ناپایداری آن موضوع جدی و محوری است و دولت روی این موضوع بسیار حساس شده است، گفت: فرسودگی روزبه‌روز شهر توجه به بازآفرینی را پررنگ می‌کند.

عباس صوفی افزود: با توجه به قدمت بسیار بالا و بافت‌های چندگونه در شهر، وجود بافت‌های تاریخی سکونتگاه‌های غیررسمی و فضاهای روستایی که به شهر الحاق شده محدوده طرح بازآفرینی همدان ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار است و توجه به بالا بردن کیفیت و کمیت زندگی جزو اولویت‌های مدریت شهری‌ است.

وی بابیان اینکه باید معنای دقیق و واقعی از بازآفرینی داشته باشیم، عنوان کرد: اگر نتوانیم مشارکت مردم را داشته باشیم همه طرح‌ها بر روی کاغذ باقی می‌ماند.

صوفی بابیان اینکه یکی از اولین ها برای مشارکت شهروندان شناخت نیازهای آن‌ها در بخش‌های مختلف است، عنوان کرد: امسال بودجه بازآفرینی به ۳۰ میلیارد تومان رسیده که نسبت به دو سال قبل ۴ برابر افزایش داشته و در کنار اقدامات عمرانی فعالیت‌های دیگری نیز مانند صدور پروانه ساخت‌وساز در املاک عادی برابر املاک سنددار، تشکیل کمیته تشخیص برای تسهیل کار شهروندان انجام‌شده است.

اما هفته گذشته نیز ستاد بازآفرینی توسعه پایدار شهری در استانداری همدان تشکیل جلسه داد تا آخرین وضعیت اقدامات انجام‌شده عنوان شود که در این زمینه استاندار همدان بابیان اینکه بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری از مهم‌ترین پروژه‌های بااهمیت دولت است، گفت: تأمین مسکن، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و قدیمی شهری از اهداف مهم این طرح است.

سید سعید شاهرخی بابیان اینکه در استان همدان و در جهت اجرای طرح برای تمام شهرهای مرکز شهرستان‌ها کار مطالعاتی انجام‌شده است، گفت: در مرحله اول مبلغ ۱۶۱ میلیارد تومان تسهیلات برای بازسازی واحدهای مسکونی فرسوده در آن بافت‌ها و ۴۱ میلیارد تومان برای خدمات عمومی و زیربنایی اختصاص‌یافته است.

بافت‌های فرسوده در پروژه بازآفرینی شهری ساماندهی شود

استاندار همدان بابیان اینکه بافت‌های فرسوده در پروژه بازآفرینی شهری باید ساماندهی شود، گفت: در بافت فرسوده شهری علاوه بر مسکن باید یکسری نیازهای زیرساختی تأمین شود و فضاهایی برای استفاده شهروندان مدنظر قرار گیرد که فرهنگسراها، معابر عمومی و مکان‌های موردنیاز بافت‌های فرسوده شهر در این بخش مدنظر است.

وی بابیان اینکه مقررشده تا ۳۰ دی‌ماه که جلسه دیگر ستاد بازآفرینی استان در استانداری همدان تشکیل می‌شود طرح‌های بازآفرینی ارائه شود، گفت: برنامه‌ها باید در حوزه مسکن و زیرساخت‌ها ارائه شود.

طبق بررسی‌ها سیاست بازآفرینی شهری دربرگیرنده نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای هدایت روند رشد شهرها به‌گونه‌ای پایدار است تا درنهایت ضمن پیشگیری و درمان مشکلات شهری این طرح منجر به ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و قابلیت زیست پذیری شهرها شود.

ارکان و محورهای بازآفرینی شهری بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن، توسعه و تجهیز امکانات و خدمات روبنایی در مقیاس شهری و محله‌ای، بهسازی و ارتقای زیرساخت‌های شهری و محله‌ای و توسعه فضاهای عمومی و نیز ارتقای توانمندی‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی است.

این رویکرد تنها به دنبال باز زنده سازی مناطق متروکه نیست

آنچه مسلم است؛ این رویکرد تنها به دنبال باز زنده سازی مناطق متروکه نیست بلکه با مباحث گسترده‌تری همچون اقتصاد رقابتی و کیفیت زندگی به‌خصوص برای کسانی که در محلات فقیرنشین زندگی می‌کنند، سروکار دارد بنابراین با جلب مشارکت مردمی می‌توان به آنچه در این طرح هدف و مبنا قرارگرفته دست‌یافت.

از آنچه روایت شد می توان به این نتیجه رسید که بافت های ناکارآمد شهری درصد بالایی از جمعیت شهری را در خود جای داده و در عین حال از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های نهفته بسیاری برای توسعه برخوردار هستند

بنابراین دستگاه های اجرایی و مسئولان ذیربط باید ضمن دعوت مردم به مشارکت در اجرای طرح های پیش بینی شده راه را برای بازآفرینی شهر هموار کنند و با آنچه در توان است به مدد کارشناسان آمده و انجام امور را سرعت دهند.