خطر تخریب بیخ گوش بافت‌ فرسوده کرمانشاه

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از مهر،  خانه های قدیمی بخشی از حافظه تاریخی یک شهر محسوب می‌شود، اما با گذشت زمان، رو به فرسودگی می روند؛ خطر تخریب این بناها نیز هر لحظه ساکنین بافت های فرسوده و ناکارآمد را تهدید می‌کند و اگر در جهت احیا و بازسازی آنها اقدام نشود ممکن است تبدیل به خرابه‌هایی با چهره‌های زننده شده و همچنین جان شهروندان را به خطر اندازد.

ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد یکی از موضوعات با سابقه در کشور بوده و سیاست های زیادی نیز طی سالیان گذشته برای ساماندهی این بافت پیشنهاد و اتخاذ شده است، اما این سیاست‌ها موثر واقع نشده و هنوز هم در برخی از نقاط از جمله استان کرمانشاه شاهد وجود بافت‌هایی فرسوده و ناکارآمدی هستیم که هر آن ممکن است تخریب و آوار شوند.

پرداخت تسهیلات به ساکنان بافت فرسوده از جمله راهکارهایی است که برای ساماندهی بافت های فرسوده پیشنهاد شده بود، اما به دلیل اینکه برخی از ساکنان این بافت ها از شرایط مالی مناسبی برای بازپرداخت برخوردار نیستند از گرفتن این تسهیلات امتناع می‌کنند.

وجود ۲۲۳۲ هکتار بافت فرسوده در استان کرمانشاه

مسعود شریفی، مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه از وجود ۲۲۳۲ هکتار بافت ناکارآمد شهری در استان خبر داد و گفت: ۱۳۷۴ هکتار آن مربوط به شهر کرمانشاه است و از این میزان نیز ۱۲۲۸ هکتار در قالب محدوده مصوب بافت فرسوده قرار گرفته است؛ اخیرا نیز حدود ۱۵۰ هکتار در قالب بحث الحاق روستاهایی نظیر کرناچی، دره دراز، نوکان و صادقیه به این مصوبه اضافه شده است.

وی افزود: از ۱۴ شهرستان استان کرمانشاه در ۱۰ شهرستان اسلام آبادغرب، صحنه، جوانرود، هرسین، کنگاور، سنقر، سرپلذهاب، روانسر، کرمانشاه و پاوه محدوده مصوبه بافت فرسوده تعریف شده است.

این مسئول از تعیین محدوده بافت فرسوده در شهرستان های کرمانشاه، اسلام آبادغرب، صحنه، جوانرود، هرسین، کنگاور و سنقر خبرداد و گفت: برای این شهرستان ها بحث های تهیه طرح نیز انجام و مشاور پروژه هایی برای این محدوده تعریف کرده است؛ همچنین مطالعات لازم را در این محدوده ها انجام داده، نیازسنجی کرده و پروژه های اولویت‌دارو بازآفرینی را برای آنها تهیه کرده است.

وی از پرداخت تسهیلات نوسازی به ساکنان این بافت ها به عنوان یکی از راهکارهای در نظر گرفته شده برای ساماندهی بافت فرسوده خبرداد و گفت: تسهیلات نوسازی و ودیعه اسکان موقت نیز براساس تعداد پروانه های صادره از سوی شهرداری ها به متقاضیان این بافت ها ارائه خواهد شد.

پرداخت تسهیلات ۴۰ میلیونی به مالکان بافت فرسوده در کرمانشاه

مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه میزان تسهیلات نوسازی را در کلانشهرها ۵۰ میلیون تومان و در سایر شهرها ۴۰ میلیون تومان برای هر واحد با بازپرداخت ۱۰ ساله و نرخ ۱۸ درصد اعلام کرد و گفت: این تسهیلات برای کرمانشاه ۴۰ میلیون تومان است.

وی افزود: البته اگر مصوبه ۸ آبان سال ۹۳ - که بر اساس آن قرار بوده به این تسهیلات ۱۰ درصد یارانه تعلق گیرد- محقق شود، سود پرداخت این تسهیلات به ۸ درصد کاهش خواهد یافت.

شریفی میزان ودیعه اسکان موقت برای ساکنین بافت فرسوده در کلانشهرها را ۲۰ میلیون و سایر شهرها را ۱۵ میلیون تومان با سود ۴ درصد اعلام کرد و گفت: دو سال تنفس نیز برای ساکنان بافت فرسوده تعریف شده است.

این مسئول در خصوص جمعیت ساکن در بافت فرسوده گفت: بر اساس سرشماری سال ۹۵ مساحت‌های بافت فرسوده بر اساس مصوبه جدید تغییر کرده و هنوز اطلاعات جدیدی از جمعیت ساکن در این محلات به دست ما نرسیده است.

به گفته مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه، هم اکنون پروژه‌های بازآفرینی نیز در سطح استان تهیه و در حال اجرا است.

سیاست‌های ساماندهی بافت فرسوده در ۳۰ سال گذشته شکست خورده است

بیژن کلهرنیا، عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه  اظهار داشت: یکی از مشکلات اساسی شهرهای امروز همین بافت های ناکارآمد شهری است و بیش از ۳۰ سال است که در کشور درگیر ساماندهی بافت های ناکارآمد و فرسوده هستیم که آنها را از بحران خارج کنیم.

وی با بیان این که تقریباً همه سیاست‌های ما در این زمینه از گذشته تا سال‌های اخیر با شکست مواجه شده است، گفت: حدود پنج سال است که در کشور به نتایج مشخص و راهبردهای مناسبی در این زمینه رسیده ایم در حالی که در گذشته کارها با آزمون و خطا پیش می رفت و هیچ روش مشخصی را نتوانستیم سامان بدهیم و هر یک از روشهایی که به کار گرفته می شد نه تنها باعث ساماندهی این بافت‌ها نمی شدند بلکه اشکالات جدیدی را نیز به وجود می آوردند.

عضو هیئت علمی دانشگاه رازی تصریح کرد: دولت در آن زمان این بافت‌ها را خریداری و تخریب می کرد و انتظار این بود که بافت های جدیدی ایجاد شود، اما به دلیل حجم عظیم سرمایه‌گذاری در این زمینه ممکن نشد و بافت ها به شکل مخروبه باقی ماند و در نتیجه این اقدام ساکنان بافت‌های فرسوده نیز پراکنده شدند.

وی افزود: طی چند سال اخیر سیاست جدیدی با عنوان بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری در کشور بنیان گذاشته شد که به نوعی جمع بندی ای از روش های به کار گرفته شده طی سالیان گذشته بود و اکنون تجربه جهانی نیز روی آن صحه گذاشته است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: طبق نظریه جدید دیگر نباید فقط روی مسائل کالبدی و فیزیکی در بافت‌های ناکارآمد کار کنیم، چرا که ما هر چه به کالبد و فیزیک این بافت‌ها دست میزنیم آسیب های جدیدی به وجود می آید بلکه باید در چارچوب سیاست های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و حتی زیست محیطی با این بافت ها برخورد کرد؛ در سیاست جدید شرایطی فراهم شود که خود ساکنان بتوانند با مشارکت خود بافت های ناکارآمد را ساماندهی کنند وعنوان این موضوع را «نهادسازی» گذاشته ایم.

لزوم اجرای سیاست «تسهیلگری اجتماعی» در بافت‌های فرسوده

عضو هیئت علمی دانشگاه رازی تاکید کرد: در این سیاست می توان جامعه محلی را با حدود ۱۳ تا ۱۴ نهاد سازمان داد و دولت می تواند کمک های خود را به جای این که در اختیار افراد قرار دهد به این نهادها داده تا آنها بافت های ناکارآمد را سامان دهند.

وی افزود: راهبرد نهایی که می توان موضوع مشارکت را در قالب آن محقق کرد «تسهیلگری اجتماعی» است و اکنون به جای اینکه به کالبد بافت‌های ناکارآمد دست زده شود به بحث تسهیل گری اجتماعی در این بافت ها پرداخته می شود. نهادها نیز در همین قالب با مسائل برخورد می‌کنند.

کلهرنیا گفت: ما در راهبرد جدید اولا باید ببینیم آسیب‌ها و مشکلات جامعه محلی چیست و سپس آنها را کاملا تجزیه کنیم و ببینیم حل این مشکلات توسط چه نهادی می تواند اتفاق بیافتد؛ تسهیلگری اجتماعی از طرفی منجر به رونق اقتصادی و از طرفی نیز منجر به بازآفرینی و احیای کالبدی بافت های ناکارآمد می شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد:هم اکنون وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی نیز به دنبال این هستند که با تسهیلگری اجتماعی به بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد در شهرها بپردازند.

کار دولت در بازسازی بافت فرسوده یک حرکت رو به عقب است

کلهرنیا تاکید کرد: ممکن است دولت یا شهرداری ها بتوانند ۲ درصد از این بافت ها را احیا یا ساماندهی کنند اما از طرفی ۵ درصد به میزان بافت‌های فرسوده در سال اضافه خواهد شد، بنابراین کاری که دولت در این زمینه انجام می‌دهد پیشرفتی ندارد و حتی یک حرکت رو به عقب است.

وی در خصوص تسهیلات بازسازی نیز گفت: پرداخت این تسهیلات خوب است اما کمکی نمی‌کند تا زمانی که این کارها در چارچوب تسهیل گری اجتماعی قرار نگیرد، اتفاق شاخصی رخ نخواهد داد.

کلهرنیا افزود: در چهارچوب تسهیل گری، ما کل بافت را باهم می بینیم و ساماندهی نیز به صورت کلی انجام خواهد شد و تمام ساختمان های مرمتی و فرسوده و ساکنان آن مورد پوشش این طرح قرار می‌گیرند و در سطح خیلی وسیعی این کار اتفاق می افتد. هم اکنون در سطح شهر کرمانشاه نیز این اقدام آغاز شده است و مطالعات آن با مدیریت دفتر اجتماعی استانداری است.

وی تصریح کرد: بحث تسهیلگری اجتماعی در قالب یک پروژه مستمر درحال انجام است و ادامه خواهد داشت و دولت نیز کمک هایش را در این قالب به ساکنان بافت‌های ناکارآمد خواهد کرد.

این استاد دانشگاه افزود: توسعه از پایین یا درون زا با متشکل کردن جامعه محلی اتفاق می‌افتد اما دولت نیز عقب‌نشینی نخواهد کرد و هدایت این موضوع را به عهده دارد و به نوعی مردم و دولت مشترکا به نجات این بافت‌ها و بازآفرینی آنها کمک خواهند کرد.

وی گفت: بحث تسهیلگری اجتماعی یک موضوع بلندمدت است که ممکن است تا سال های متمادی به طول بیانجامد بنابراین آن خطراتی که همیشه به صورت بالقوه وجود دارد یا ناکارآمدی هایی که در کوتاه مدت رفع نشوند، می تواند ساکنان این بافت ها را تهدید کند.

کلهرنیا تصریح کرد: بحث تسهیلگری اجتماعی در قالب بسته‌های محله محوری اجرایی خواهد شد و برای این محلات به صورت بسته‌های «پروژه برنامه های عمل» خواهد بود و قسمتی از این برنامه های عمل مربوط به پروژه های پیشتاز و زودهنگام است که هم اکنون در معرض خطر هستند.

لزوم اولویت قرار دادن ساماندهی بافت‌های ناکارآمد در معرض تخریب

وی تاکید کرد: باید این پروژه ها در قالب پروژه های پیشتاز یا فوری زودتر ساماندهی شوند که اغلب این ها مربوط به بافتهای تخریبی هستند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: حرکت بازآفرینی از برخورد با موارد فوری آغاز می شود و سپس به موارد کوتاه مدت و متوسط و در نهایت بلند مدت می رسد، لذا باید بتوانیم به اصلی ترین خطرات، اصلی ترین نیاز ها و حتی اصلی‌ترین ضرورت‌های اجتماعی در مرحله اول بپردازیم و این موارد باید در صدر قرار گیرد.

این کارشناس معماری یادآور شد: بحث بافت های ناکارآمد با توجه به قرار گرفتن استان ما بر روی گسل زلزله بسیار حائز اهمیت است.

کلهرنیا به موانع اجرای بحث بازآفرینی اشاره کرد و گفت: اولین مانع آن است که بخش دولتی باید آمادگی لازم را به صورت ارائه برنامه و پیشگامی خودش اعلام کند. هرچند که می‌گوییم این توسعه از درون است، اما دولت در اجرای آن نقش ویژه‌ای دارد که باید تحقق پیدا کند.

وی تاکید کرد: تمام ادارات، نهادها، دستگاه های بخش عمومی در این زمینه یک وظایفی دارند و باید در ستادهای بازآفرینی شهرستانی و استانی مسائل و مشکلات موجود مطرح شود و راهکارهای مناسب نیز برای آن ارائه شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه رازی گفت: ضرورت دارد که پروژه های پیشتاز در اولویت ساماندهی قرار گیرد و دستگاه دولتی نیز آمادگی خود را برای تحقق این مسئله اعلام کند.

وی خاطرنشان کرد: هم اکنون تمام ادارات استان نیز باید یک برنامه برای برخورد با این مسئله داشته باشند و به رفع کاستی‌های حوزه خود بپردازند. همچنین تمام دستگاه های دولتی و عمومی باید بدانند که نسبت به این بافت ها وظیفه دارند و وظایفشان را باید تبدیل به برنامه عمل کنند.

با توجه به اینکه استان کرمانشاه یکی از استان‌های زلزله‌خیز کشور بوده و اخیرا نیز شاهد وقوع زلزله‌های بزرگی در استان بودیم این بافت های ناکارآمد می‌تواند خطری مضاعف بر زلزله برای ساکنان بافت های مذکور ایجاد کند؛ لذا می‌طلبد اولا مسئولین مربوطه راهکارهایی علمی و ماندگار برای این بافت‌ها ارائه دهند تا مشکلاتی چون نداشتن امکان مالی از سوی ساکنین این بافت‌ها مانع از ساماندهی آنها نشود و ثانیا دیدگاهی اورژانسی نسبت به بافت های در معرض تخریب داشته باشند تا پیش از بروز هرگونه آسیب، این بافت ها نیز احیا و بازآفرینی شوند.