ارتقای هویت مکانی با بازآفرینی شهری

گفته می شود بیش از 20 میلیون نفر از مردم کشورمان در مناطق حاشیه نشین و بافت های فرسوده شهرها زندگی می کنند و محل زندگی آنها نیاز به ساماندهی، بازسازی و نوسازی از طریق احیا زیر عنوان طرحی موسوم به «بازآفرینی شهری» نیاز دارد.

تسریع و جدیت در اجرای طرح «بازآفرینی شهری» از جمله مطالبات رییس دولت تدبیر و امید از کابینه است به گونه ای که علاوه بر وزارت راه و شهرسازی، معاونت اقتصادی رییس جمهوری نیز برای شتاب بخشی به اجرای این طرح راهبردی، وارد گود شده است.

کاهش فقر شهری، ارتقای تاب آوری شهری، ارتقای هویت و منزلت مکانی و افزایش حکمرانی محلی از اهداف کلان محلی اجرای طرح «بازآفرینی شهری»هستند؛ در این چارچوب قرار است تا پایان اجرای برنامه ششم توسعه، نیمی از محله های هدف طرح بازآفرینی شهری مشتمل بر یکهزار و 334 محله که در مجموع 9 میلیون نفر را در خود جای داده اند، با اختصاص سالانه 25هزار میلیارد تومان بازسازی شود.
آذربایجان شرقی نیز به دلیل گستره وسیع مناطق حاشیه نشین و بافت های فرسوده و تاریخی در شهرهای آن از جمله مقصدهای اصلی اجرای طرح بازآفرینی شهری محسوب می شود؛ بر اساس آمار منتشر شده بیش از 700 هزار نفر از جمعیت 1.8 میلیون نفری تبریز در محله های هدف طرح «بازآفرینی شهری» زندگی می کنند که برای بازسازی آنها یک هزار و 400 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
این در حالی است که از 150 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده، امسال تنها 53 میلیارد تومان از محل اعتبارات طرح «بازآفرینی شهری» برای آذربایجان شرقی تخصیص یافته است.
البته موفقیت در اجرای طرح «بازآفرینی شهری» علاوه بر قاطعیت نهادهای مسوول، نیازمند فرهنگ سازی برای اقناع ساکنان مناطق حاشیه نشین برای خروج از آنجا و سکونت در واحدهای مسکونی جدید و تزریق به موقع اعتبارات لازم برای اجرای طرح بر اساس برنامه زمانبندی است تا ضمن جلوگیری از اتلاف منابع، از بدبینی شهروندان به آن جلوگیری شود.
در همین حال کارشناسان معتقدند ورود انبوه سازان به مقوله «بازآفرینی شهری» ضروری است، زیرا منابع مالی دولت به تنهایی امکان موفقیت در اجرای این طرح را نمی دهد؛ به عبارت دیگر اجرای کارآمد طرح «بازآفرینی شهری» از مسیر دولتی سازی نمی گذرد.
البته اجرای طرح «بازآفرینی شهری» در آذربایجان شرقی، محدود به کلان شهر تبریز نیست، بلکه در هر یک از شهرستان های 250 هزار نفری مراغه و مرند نیز این ضرورت به خوبی احساس می شود و در هر کدام از این شهرها بیش از 250 هکتار محلات هدف بازآفرینی شهری وجود دارد.

** 20 میلیون نفر جامعه هدف طرح بازآفرینی شهری اند
معاون اقتصادی رییس جمهوری با بیان اینکه اجرای طرح بازآفرینی شهری از اولویت های دولت است، گفت: 20 میلین نفر از جمعیت کشور جامعه هدف این طرح هستند.
محمد نهاوندیان افزود: اهمیت اجرای طرح بازآفرینی به اندازه ای زیاد است که علاوه بر وزارت راه و شهرسازی، معاونت اقتصادی ریاست جمهوری نیز به آن ورود کرده است.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی اقتصادی، اهمیت اجرای طرح بازآفرینی شهری با توجه به نقش آن در اشتغال زایی ببش از پیش احساس می شود.
وی در عین حال بر لزوم توجه به مقتضیات محلی در اجرای این طرح تاکید کرد.
معاون اقتصادی رییس جمهوری تشریح کرد: به دلیل اهمیت اجرای طرح های بازآفرینی شهری در نزد دولت، هم تسهیلات بانکی و هم برای افزایش و تعمیق همکاری دستگاه های مختلف دخیل در اجرای آن، آیین نامه های لازم پیش بینی شده است.
وی یادآوری کرد: در اجرای طرح های بازآفرینی شهری، برای جابجایی جمعیت از بافت های پرخطر، زمین نیاز است و با توجه به تصمیم دولت و دستور رییس جمهوری، هر جا زمین دولتی مازاد وجود دارد، باید استفاده شود.
وی تاکید کرد: تبریز می تواند پیشگام اجرای طرح بازآفرینی شهری به عنوان مصداق اصلاح اقتصادی باشد.
نهاوندیان به تاثیر اصلاح بافت های ناکارآمد در توسعه اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت: دولت در این زمینه از توان خود استفاده خواهد کرد، ولی نمی خواهد تصدی گری کند، به همین دلیل بخش خصوصی باید پای کار بیاید، اما نباید توقع سود کلان داشته باشد.

**15 درصد از بافت ناکارآمد شهری کشور در آذربایجان شرقی است
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی نیز اعلام کرد: 15 درصد از بافت های ناکارآمد شهری کشور در این استان متمرکز است.
ابوالقاسم سلطانی با اعلام اینکه مجموع مساحت بافت های ناکارآمد شهری در این استان ۹ هزار و ۳۰۰ هکتار شامل سکونتگاه های غیررسمی، ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار و بافت فرسوده ۵ هزار و ۸۰۰ هکتار است، گفت: 55 هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری در کشور وجود دارد.
وی اعلام کرد: ۳۲ درصد جمعیت استان آذربایجان شرقی معادل یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در این بافت‌های ناکارآمد سکونت دارند.
وی گفت: ۱۵ عنوان پروژه به منظور اجرایی شدن برنامه بازآفرینی شهری پایدار در محلات ناکارآمد و فرسوده در سال جاری در حال انجام است که تاکنون ۶۰ درصد پیشرفت عملیاتی دارد.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه تا سال ۱۴۰۰ باید ۴۸ محله ناکارآمد و فرسوده شهری از ۸ شهرستان در آذربایجان شرقی بازآفرینی شود، گفت: در این راستا ۱۸ محله برای سال ۹۷ در اولویت اجرای برنامه بازآفرینی قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه ۶ هکتار زمین به منظور جابجایی ساکنین سکونتگاه های غیررسمی توسط اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی، در اختیار شهرداری گذاشته شده است، گفت: تعداد واحدهای در حال ساخت برای جابجایی ساکنان سکونتگاه های غیررسمی ۶۰۰ واحد و تعداد واحدهای تحویل داده شده ۱۷۱ واحد است.
وی یادآوری کرد: اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی متعهد شده که ۹۴۰ تن قیر به شهرداری برای آسفالت معابر محلات تحویل دهد و تاکنون ۷۵۰ تن از این میزان را تحویل داده است.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی اعلام کرد: برای برنامه جامع اقدام مشترک استان آذربایجان شرقی ۲ هزار و ۵۰ میلیارد تومان و برای برنامه جامع اقدام مشترک شهر تبریز یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان، پروژه تعریف شده که باید انجام شود.
سلطانی اظهارداشت: در حال حاضر فعالیت عمده ما شناسایی زمین های اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان و سازمان های دولتی برای اختصاص به اجرای مصوبات برنامه بازآفرینی شهری است.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی یادآوری کرد: به دلیل انقباضی بودن طرح جامع تبریز، با محدودیت واگذاری زمین برای اجرای سیاست های برنامه بازآفرینی شهری در این کلانشهر مواجه هستیم.


** وجود 2400 هکتار بافت ناکارآمد در تبریز
شهردار تبریز نیز با اشاره به اینکه 2400 هکتار بافت ناکارآمد در تبریز وجود دارد، گفت: گسل شمال تبریز مزید بر مشکلات این شهر شده است، ضمن اینکه بالاترین ضریب احتمال وقوع زمین لرزه را در این کلان شهر داریم.
ایرج شهین باهر افزود: مسیرگشایی به منظور افزایش نفوذپذیری در بافت های ناکارآمد از برنامه های شهرداری است و امسال 6 طرح مسیرگشایی اجرا شد.
وی با اشاره به عزم شهرداری تبریز برای اجرای طرح «بازآفرینی شهری» به عنوان یکی از الزامات مدیریت شهری ادامه داد: در منطقه شهرک ارم 440 واحد مسکونی در زمینی به مساحت حدود 23 هزار متر مربع احداث می شود.
وی اظهار کرد: طبق مطالعات اولیه این طرح تا پایان سال 98 بدون بهره مندی از ردیف بودجه دولتی به بهره برداری می‎رسد.
شهردار تبریز تشریح کرد: اولویت اجرای این طرح ‌ها بر اساس موقعیت جغرافیایی حجم تراکم ساکنان و قابلیت اجرایی بودن، مشخص می‌ شود و همکاری ساکنان بافت حاشیه نشین نیز از دیگر متغیرهای تعیین اولویت آن ها است.
شهردار تبریز یادآوری کرد: مجری این طرح به صورت مشارکتی بر عهده سازمان عمران و توسعه آذربایجان و شرکت خانه سازی پیش ساخته آذربایجان با همکاری مستقیم شهرداری منطقه 10 تبریز است.
شهین باهر با اشاره به اینکه حجم اجرای طرح ساماندهی ساکنان بافت حاشیه نشین نسبت به سایر بافت‌ها متغیر است، ادامه داد: احداث واحدهای مسکونی مقاوم در برابر زلزله در بافت حاشیه نشین با در نظر گرفتن موقعیت‌های پلکانی خانه‌های غیر مجاز و غیر رسمی ضروری است.
در همین حال شهردار منطقه 10 تبریز نیز گفت: یک هزار و 40 واحد مسکونی برای ساماندهی حاشیه نشینی در شمال و شمالغرب این شهر در راستای برنامه های ستاد بازآفرینی شهری احداث می شود.
رسول وظیفه شناس افزود: از این تعداد 240 واحد مسکونی در منطقه «اسد گولی» و 200 واحد در جنب ایستگاه آتش نشانی شهرک ارم و 600 واحد نیز در شهرک اندیشه ساخته می شود.
وی با بیان اینکه پیش از این نیز به همین منظور 171 واحد مسکونی نیز در شهرک ارم احداث و در اختیار افراد آسیب پذیر این منطقه گذاشته شده است، اظهار داشت: واحدهای شهرک اندیشه در مرحله اجرای فونداسیون و ساخت طبقه اول و در شهرک ارم نیز عملیات خاکبرداری طرح آغاز شده است.
شهردار منطقه 10 تبریز یادآوری کرد: حاشیه نشینی در تبریز از دهه 1340 شمسی آغاز شده است و در صورت برنامه ریزی بلند مدت و تداوم ساخت سالانه حدود یک هزار واحد مسکونی تا 20 سال آینده حاشیه نشینی در تبریز سامان می یابد.
وظیفه شناس ادامه داد: براساس آمار هم اکنون 400 هزار نفر حاشیه نشین در کل تبریز وجود دارد که از این تعداد 250 هزار نفر در شمال و شمالغرب این شهر ساکن هستند.
وی گفت: ساماندهی حاشیه نشینی در تبریز نیاز به همکاری دولت با شهرداری و احساس مسئولیت سایر نهادهای دولتی و خدمات رسان دارد و باید دولت در این راستا به واگذاری زمین، اعطای تسهیلات کم بهره و ارایه زیرساخت های مورد نیاز اقدام کند.
وظیفه شناس اظهار داشت: پس از تکمیل واحدهای در دست ساخت، اولویت واگذاری این واحدها با حاشیه نشینانی است که محل سکونت آن ها در منطقه حساس و در حال ریزش قرار دارد.

** اعتبار اجرای طرح «بازآفرینی شهری» ناکافی است
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز گفت: 150 میلیارد تومان اعتبار پیش بینی شده برای بازآفرینی شهری در استان کافی نیست.
جواد رحمتی ادامه داد: از مجموع 47 میلیارد تومان تسهیلات اختصاص یافته سال جاری برای بازآفرینی شهری 27 میلیارد تومان سهم تبریز است که با توجه به وسعت بافت ناکارآمد این شهر، این رقم بسیار ناچیز است.