بازآفرینی شهری، فرصتی برای رفع یک چالش

به گزارش عصر بازآفرینی به نقل از ایرنا، در جلسه دهم شهریورماه امسال هیات وزیران، آیین نامه اجرایی عملیات آماده سازی، محوطه سازی، تأمین خدمات روبنایی و زیربنایی و تکمیل واحدهای مسکن مهر، طرح‌های بازآفرینی شهری و احیای بافت‌های فرسوده و همچنین احداث واحدهای مسکن اجتماعی و حمایتی به تصویب رسید.

همچنین معاون اول رئیس جمهوری آیین‌نامه اجرایی بند (ب) تبصره (۸) قانون بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور را برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد.

افزون بر این، شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید و سازمان ملی زمین و مسکن موظفند در صورت درخواست مالکان اعیانی واحدهای مسکن مهر در هر مجتمع و یا بلوک مسکونی به صورت جمعی یا انفرادی، نسبت به واگذاری قطعی عرصه زمین‌های اجاره‌ای ۹۹ ساله متعلق به خود به قیمت کارشناسی روز، به صورت نقد و یا نقد و اقساط اقدام کند.

بافت‌های ناکارآمد شهری پهنه‌هایی از شهرها هستند که در مقایسه با سایر پهنه‌های شهر از جریان توسعه عقب افتاده، از چرخه تکاملی حیات جدا و به کانون مشکلات و نارسایی‌های تبدیل شده‌اند.

با این وجود این بافت‌ها درصد بالایی از جمعیت شهری را در خود جا داده‌اند و با این حال از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های نهفته بسیاری برای توسعه‌ درازمدت درون شهری برخوردار هستند از همین رو پرداختن به بافت‌های ناکارآمد شهرها و برنامه‌ریزی برای آن‌، جدای از پرداختن به واقعیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نبوده و مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، جامع و واقع‌گرایانه است.

در سال‌های اخیر بازآفرینی شهری به عنوان رویکرد جدید برای بهسازی و نوسازی این بافت‌ها مطرح شده است. در این راستا رویکرد «بازآفرینی شهری» گامی فراتر از مقاصد و دستاوردهای «نوسازی شهری»، «توسعه شهری» و «بهسازی شهری» است و همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی را در نظر دارد.

در همین راستا برنامه ملی بازآفرینی شهری که اجرای آن ارتقای کیفی و بهبود زندگی ساکنان در بافت‌های فرسوده را هدف قرار داده است یکی از رویکردهای اصلی دولت تدبیر و امید در سیاست توسعه پایدار به شمار می‌آید.

در حدود ۱۸ درصد مساحت شهری کشور در بافت‌های فرسوده قرار گرفته که از این میزان ۵۵ هزار و ۱۰۴ هکتار آن را بافت‌های ناکارآمد میانی، ۲۴ هزار و ۱۴۱ هکتار آن را بافت‌های تاریخی و ۶۱ هزار و ۶۵۷ هکتار آن را سکونتگاه‌های غیررسمی تشکیل می‌دهند.

دولت مصمم است با اجرای صحیح این طرح و زمینه‌سازی برای مشارکت مردم ساکن در این بافت‌ها، آن‌ها را توانمند کرده و زمینه توسعه پایدار شهری را فراهم کند.

این طرح به مانند سایر استان‌های کشور در استان چهارمحال و بختیاری روند اجرایی به خود گرفته با این وجود اجرای صحیح و مطابق با اهداف این برنامه نیازمند الزاماتی است.

در واقع اجرای طرح بازآفرینی شهری همچون سایر طرح‌ها در راه رسیدن به اهداف موردنظر خود با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است که می‌تواند آن را از اهداف اولیه خود دور کند از این رو با وجود اهداف سازنده و مطلوبی که در این طرح تعریف شده است، تحقق آن بدون تردید منوط به رفع این چالش‌ها و رعایت الزامات آن است. این موضوع در میزگرد ایرنای مرکز شهرکرد با حضور مسئولان مدیریت شهری و کارشناسان این حوزه مورد بررسی قرار گرفت.

شناسایی یک هزار و ۴۶۲ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد

سرپرست ستاد بازآفرینی شهری چهارمحال و بختیاری در این میزگرد با تشریح وضعیت این استان در حوزه بافت‌های ناکارآمد و فرسوده، اظهار داشت: این استان با وسعتی برابر ۱۶ هزار و ۴۲۱ کیلومتر دارای بیش از یک هزار هکتار بافت ناکارآمد میانی و ۴۶۲ هکتار بافت سکونتگاه‌های غیررسمی است که به ترتیب ۱۱ و ۳.۸ درصد از کل بافت‌های شهری استان را شامل می‌شود.

ابراهیم علیرضایی با اشاره به شناسایی ۱۸ شهر دارای بافت فرسوده میانی و سکونتگاه‌های غیررسمی در استان، افزود: از این تعداد ۵ شهر و ۱۴ محله در ۵ شهرستان استان در مرحله نخست اجرای این طرح انتخاب شده است.

وی با بیان اینکه طرح ملی بازآفرینی شهری از سال ۹۷ در این استان روند اجرایی به خود گرفته است، تصریح کرد: از ابتدای سال ۹۷ تاکنون عملیات اجرای بازآفرینی شهری در ۶۰۱ هکتار از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد استان در حال انجام است و ۴۵۰ واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده ایجاد شده است.

علیرضایی خاطرنشان کرد: با اجرای طرح بازآفرینی شهری در استان در سال ۹۷ برای ۲ هزار و ۳۲۳ نفر به صورت مستقیم و برای ۳ هزار و ۶۳۵ نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی شد و با توسعه این طرح در سال ۹۸ و تمرکز آن بر احداث واحدهای مسکونی انتظار می‌رود ظرفیت اشتغالزایی طرح افزایش پیدا کند.

سرپرست ستاد بازآفرینی شهری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه این طرح به شکل پروژه محور اجرا می‌شود، اظهار داشت: در همین رابطه ۳۴ طرح در استان تعریف شده است که با همکاری شهرداری‌ها، بخش خصوصی و سایر دستگاه‌های مرتبط در حال انجام است.

علیرضایی با اشاره به اینکه رویکرد وزارت راه و شهرسازی در سال ۹۸ در طرح بازآفرینی شهری، احداث مسکن در بافت‌های فرسوده است، افزود: در همین خصوص با توجه به نیازسنجی انجام گرفته در استان، مقرر شده تا در سال‌های ۹۸ و ۹۹ در بافت‌های فرسوده استان ۲ هزار و ۳۶۸ واحد مسکونی ساخته شود.

وی، همکاری و مشارکت مردم در اجرای طرح بازآفرینی شهری را بسیار مهم و تاثیرگذار دانست و گفت: در همین راستا برای تقویت مشارکت مردمی، سیاست‌های تشویقی از جمله تخفیف در صدور پروانه ساخت در نظر گرفته شده است.

سرپرست ستاد بازآفرینی شهری چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: طرح بازآفرینی شهری هم اینک در شهرهای شهرکرد، بروجن، لردگان، فارسان و بن در حال اجراست و بزودی تعدادی از طرح‌هایی که در بافت‌های ناکارآمد این شهرها آغاز شده به مرحله بهره‌برداری می‎رسد.

علیرضایی، میزان اعتبار مصوب شده برای طرح‌های بازآفرینی شهری استان را ۴۰۰ میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: تاکنون ۲۰ درصد این اعتبارات جذب شده است.

وی اجرای کامل این طرح را نیازمند همراهی همه دستگاه‌ها دانست و افزود: در همین خصوص دستگاه‌های مرتبط با طرح را فراخوان عضویت در ستاد بازآفرینی داده و بسیاری از دستگاه‌ها در این ستاد عضو شده‌اند و برای فعال شدن نهادهای مردمی نیز با انعقاد قرارداد با فنی و حرفه‌ای در حال آموزش این نهادها هستیم.

علیرضایی همچنین حمایت بیش از پیش فرمانداری‌ها در اجرای طرح بازآفرینی شهری را خواستار شد و اظهار داشت: حمایت فرمانداری‌ها در قانون دیده شده و اگر این حمایت انجام نگیرد ما نمی‌توانیم به ۱۰۰ درصد اهداف این طرح برسیم.

مردم، محور اصلی طرح بازآفرینی شهری

کارشناس راه و شهرسازی و عضو ستاد بازآفرینی شهری چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد، مشارکت مردم را محور اجرای این طرح عنوان کرد و گفت: توجه به مسائل اجتماعی در کنار احیای بافت‌های فرسوده اصل اساسی اجرای طرح بازآفرینی شهری است و در همین خصوص مردم نقش اصلی را ایفا می‌کنند.

سعید قاسمی، مشارکت فعال شهروندان را لازمه اجرای طرح بازآفرینی شهری دانست و گفت: در طرح‌های توسعه شهری مشارکت مردم نقش چندانی ندارد اما در این طرح مشارکت مردم بعنوان ذی‎نفعان اصلی نقش پررنگی ایفا می‌کند.

وی با ترسیم چشم‌انداز روشنی برای طرح بازآفرینی شهری، اظهار داشت: بی‌شک با اجرای صحیح و کامل این طرح نه تنها شاهد تحول در شکل ظاهری و کالبدی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد استان خواهیم بود بلکه وضعیت اقتصادی و اجتماعی ساکنان این بافت‌ها نیز بهبود می‎یابد.

قاسمی ادامه داد: در بافت‌های ناکارآمد شهری نرخ بیکاری بالا و قدرت اقتصادی مردم پایین و میزان دسترسی ساکنان به خدمات ناچیز و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی بالاتر از میانگین سایر مناطق است از همین رو بهبود وضعیت مردم ساکن در این مناطق در طرح بازآفرینی شهری در اولویت قرار دارد.

این کارشناس راه و شهرسازی، شهرداری‌ها را از مجریان اصلی طرح بازآفرینی شهری عنوان کرد و گفت: گرچه اعتبارات مجزایی برای اجرای طرح بازآفرینی شهری درنظر گرفته شده اما اعتبارات شهرداری‌ها جوابگوی اجرای این طرح نیست و می‎طلبد بخش خصوصی نیز در اجرای این طرح مشارکت کند.

قاسمی با بیان اینکه ۱۷۰ هزار نفر از مردم استان در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری ساکن هستند، خاطرنشان کرد: گرچه رویکرد امسال طرح بازآفرینی شهری مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی است اما تداوم ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی در این محله‌ها همچنان به قوت خود ادامه دارد.

پیش‌بینی ۱۷ طرح بازآفرینی در شهرکرد

رئیس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری شهرکرد نیز در این میزگرد اظهار داشت: ۸۶ هکتار بافت فرسوده و ۴۰۰ هکتار بافت ناکارآمد در منطقه غرب شهرکرد شناسایی شده است و در مرحله اجرای طرح قرار گرفته است.

مسعود حبیبی با بیان اینکه از ۳۴ طرح تعریف شده در ستاد بازآفرینی شهری استان، ۱۷ طرح مختص شهرکرد است، افزود: این طرح‌ها ضمن توجه به احیای بافت فرسوده درصدد تقویت زیرساخت‌ها و بهبود کیفی زندگی مردم ساکن در این مناطق طراحی شده است.

وی ادامه داد: اقدامات بین محله‌ای اشکفتک و چالشتر، احداث خانه سلامت با پیشرفت ۵۰ درصدی، احداث پارک محله‌ای در محله اشکفتک، احداث فضای سبز و ایجاد زمین چمن و بازی‌های ساحلی با اعتبار ۷ میلیارد ریال در مهدیه و ایجاد سنگ فرش در بافت فرسوده چالشتر منتهی به قلعه از جمله طرح‌هایی است که در منطقه غرب شهرکرد تدوین و در حال اجرا است.

حبیبی با اشاره به زیرساخت‌های ضعیف منطقه غرب شهرکرد، افزود: شهرداری طی سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای برای بهبود کیفی وضعیت این منطقه انجام داده و به طور مثال برای ایجاد فاضلاب در این منطقه برای ۶۰ کیلومتر ترانشه شهری مجوز صادر کرده است.

رئیس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری شهرکرد خاطرنشان کرد: با وجود اینکه فاضلاب منطقه غرب شهرکرد بهره‌برداری شده اما به سبب قدرت خرید پایین مردم تاکنون ۷۰ درصد انشعابات متصل نشده است.

حبیبی همچنین به طرح‌های تدوین شده در بافت فرسوده شهرکرد اشاره کرد و گفت: عملیات مقاوم‌سازی محله سقاخانه، احداث معبر پیاده‌رو در مسیر سقاخانه به مسجد ابومحمد و میدان امامزادگان دو خاتون، محوطه‌سازی فضای سبز مسجد ابومحمد با اختصاص ۱۱ میلیارد ریال و پیشرفت فیزیکی ۳۰ درصدی از جمله این طرح‌ها به شمار می‌آید.

وی، طرح محوطه‌سازی میدان امامزادگان را از دیگر طرح‌های مهم بازآفرینی شهری برشمرد و افزود: این طرح در راستای محافظت از بنای تاریخی مسجد اتابکان با قدمت ۸۳۰ سال به عنوان قدیمی‌‎ترین بنای تاریخی شهرکرد طراحی شده که به مبلغ ۱۰ میلیارد ریال با پیمانکار عقد قرارداد شده و با مشارکت میراث فرهنگی اجرا می‌شود.

رئیس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری شهرکرد خاطرنشان کرد: ۲ معبر فرهنگی «کوی نمدمال‌ها» و «اتصال مسجد آقا بزرگ به اتاق آئینه» نیز در بافت فرسوده شهرکرد دیده شده که در مرحله انعقاد قرارداد و جذب پیمانکار است.

حبیبی افزود: انتظار می‌رود دستگاه‌های خدمات‌رسان قبل از اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری نسبت به اصلاح زیرساخت‌های فرسوده در این مناطق اهتمام ورزند تا خللی در اجرای این طرح‌ها به وجود نیاید.

طرح بازآفرینی شهری؛ گمشده سال‌های گذشته شهرکرد

عضو شورای اسلامی شهرکرد نیز در این میزگرد با تاکید بر اینکه طرح بازآفرینی شهری باید از سال‌های گذشته در این شهر اجرا می‌شد، اظهار داشت: گرچه این طرح از سال گذشته در شهرکرد آغاز شده است و اقدامات قابل توجهی نیز در این حوزه طراحی شده اما انتظار می‌رفت در این حوزه زودتر از این وارد عمل شد.

فرهاد رئیسی دهکردی، یکی از دلایل موفق نبودن در جذب گردشگر در شهرکرد را بی‌توجهی به بافت تاریخی این شهر دانست و گفت: امروز چیزی از بافت تاریخی شهرکرد باقی نمانده است و بسیاری از خانه‌های تاریخی این شهر تخریب شده است در حالی‌که می‌توانستیم از این ظرفیت به مانند شهرستان کاشان در جذب گردشگر بهره‌برداری کنیم.

وی با اشاره به اهمیت طرح بازآفرینی شهری، تصریح کرد: این طرح فرصتی را فراهم کرده تا بتوان علاوه بر بهبود کیفی سطح زندگی مردم در این مناطق و توسعه زیرساخت‌ها رونق اقتصادی را نیز به همراه داشته باشد.

رئیسی دهکردی ادامه داد: با احیای بافت فرسوده، ایجاد معابر سنگ‌فرش در مرکز شهر و اتصال مراکز تاریخی شهر به یکدیگر می‌توان در جذب گردشگر و رونق اقتصادی در شهر گام‌های بزرگی برداشت و انتظار ما این است که طرح بازآفرینی شهری بتواند چنین خلایی را جبران کند.

این عضو شورای اسلامی شهر شهرکرد، بی‌توجهی به فضای تاریخی بافت فرسوده شهر را از اشکالات وارده بر طرح بازآفرینی شهری دانست و گفت: به طور مثال در محله سقاخانه شاهد شکل‌گیری آپارتمان‌هایی هستیم که هیچ قرابتی با بافت تاریخی محله ندارد.

رئیسی دهکردی، جزیره‌ای عمل کردن را از دیگر نقاط ضعف طرح بازآفرینی شهری در شهرکرد برشمرد و گفت: در بسیاری از طرح‌ها میراث فرهنگی باید ورود جدی‌تر داشته باشد در حالیکه ما شاهد این هم‌افزایی و همگرایی بین‌بخشی نیستیم.

وی، مشارکت نداشتن مردم در طرح‌های بازآفرینی شهری را از دیگر کاستی‌های این حوزه عنوان کرد و گفت: باید زمینه‌ای فراهم کرد که مردم داوطلبانه با مسئولان در اجرای این طرح‌ها همکاری کنند اما در برخی موارد مشاهده می‌شود که مردم انگیزه‌ای برای مشارکت و همکاری ندارند.

رئیسی دهکردی خاطرنشان کرد: اینکه عنوان می‌شود رویکرد اصلی دولت در بازآفرینی شهری در سال جاری تمرکز بر احداث واحدهای مسکونی است این نگرانی را شکل می‌دهد که دیگر اهداف این طرح نظیر توجه به مسال اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی این مناطق به حاشیه می‌رود که انتظار می‌رود در این خصوص تدبیری اندیشده شود.

این عضو شورای شهرکرد با بیان اینکه بودجه شهرداری شهرکرد برای اجرای کامل طرح‌ها جوابگو نیست، بر بازنگری توزیع بودجه در استان تاکید کرد و گفت: از آنجاکه شهرکرد مرکز و ویترین استان شناخته می‌شود باید اعتبارات بیشتری را برای مدیریت شهری دریافت کند.

رئیسی افزود: با توجه به بودجه سالانه شهرداری سرانه هر شهروند شهرکردی برای بهره‌مندی از خدمات شهری ۷۰۰ هزار تومان است این در حالیست که در استان مجاور سرانه هر شهروند یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است.

وی با تاکید بر همراهی و کمک استانداری برای اجرای هرچه بهتر طرح‌های بازآفرینی شهری، افزود: اجرای هرچه بهتر این طرح نیازمند فکر و نگاه فرهنگی است.