سیستان و بلوچستان رکورد دار حاشیه نشینی در کشور

به گزارش پایگاه خبری عصر بازآفرینی به نقل از دانا، حاشیه نشینی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی در جوامع مختلف شناخته می شود که پیدایش آن به  قرن نوزدهم میلادی و همزمان با توسعه شهرها و کلان شهرها باز می گردد و امروزه نیز این پدیده در شهرها به صورت یک مسأله اجتماعی حاد جلوه گر شده است؛ چرا که حاشیه نشینی این پدیده شوم، منشأ بروز بسیاری از آسیبهای اجتماعی از قبیل فقر، بیکاری، جرم، اعتیاد و دیگر مشکلات موجود در جامعه شده است به گونه ای که  فشار ناشی از این عوامل و احساس محرومیت نسبی، افراد حاشیه نشین را به سمت جرم و جنایت می‌کشاند و محلی نا امن برای رشد کودکان ایجاد کرده است.

با توجه به اینکه ایران شانزدهمین کشور پرجمعیت جهان بوده و طی سالهای 1335تا1380 جمعیت آن بیش از سه برابر شده است این پدیده شوم در آن بیشتر به چشم می آید به گونه ای که بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش حاشیه نشینی در ایران که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات معماری شهرسازی ایران انجام شده است جمعیت حاشیه اطراف 10 شهر بزرگ ایران حدود 6میلیون نفر می باشد، به طور کلی حاشیه نشینی در شهرهای ایران به صورت شهرک نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک نشینی دیده می شود.

 
 حاشیه نشینی در شهر زاهدان
شهر زاهدان به عنوان بزرگترین شهر در جنوب شرق ایران یکی از بی قاعده ترین روندها در گسترش فیزیکی شهری را طی سه دهه ی گذشته دارا بوده است؛ به طوری که از جمعیت ٩٣هزار و ٧٤٠ نفر در سال 1355 به ناگاه جمعیت آن به٥٣٢هزار و ٢٧٠ نفر در سال ١٣٨٢ افزایش یافته و در واقع به طور متوسط سالانه 6/6 درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود یک سوم از جمعیت شهری آن حاشیه نشین می باشند،در عین حال بخش زیادی از جمعیت آن در فقر و بیکاری مطلق به سر میبرند، که این امر منجر به افزایش سکونتگاه های غیر رسمی و ناهنجاری های فضایی کالبدی در سطح شهر گردیده است؛ تاجایی که امروزه بیشتر جمعیت و فضای شهری زاهدان را مساکن غیر رسمی و جمعیت حاشیه نشین به خود اختصاص داده اند.
این پدیده در دیگر نقاط سیستان و بلوچستان نیز به وضوح قابل مشاهده می باشد به گونه ای که حاشیه نشینی به یکی از معضل های جدی این استان محروم و مرزی تبدیل شده است، تاجایی که به گفته بسیاری از مسئولان امر این سیستان و بلوچستان یکی از رکوردداران حاشیه نشینی در کشور بوده و حتی در آمارهای ارائه شده سخن از آمار 40 درصد حاشیه نشین مردم مرکز استان یعنی کلان شهر زاهدان به میان آمده است.
کوچ اجباری روستاییان عاملی برای رشد حاشیه نشینی است
در همین زمینه مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سیستان و بلوچستان با اشاره به مشکلات پیش روی مبارزه با حاشیه نشینی و کوچ اجباری روستاییان به شهرها، اظهار داشت: در خصوص توانمند سازی جوامع روستایی و حاشیه نشین شهرها، طرح پایلوتی با همکاری نهاد های بین المللی در استان آغاز شد و با جدیت پیگیری شد که در حال حاضر نیز به اتمام رسیده است.
وی افزود: با توجه اقدامات برخوردی که با متصرفان در بحث تصرفات اراضی انجام شده از ابتدای سال 97، تاکنون 488 هکتار از اراضی ملی به ارزش 66 میلیارد ریال رفع تصرف شده است.  
عبدالباسط پاکزاد در خصوص آمار رفع تصرفات اراضی در سال96، بیان کرد: در سال گذشته 2هزار و 653 هکتار از اراضی استان رفع تصرف شده است، که این روند با حمایت دستگاه قضایی و شورای تامین استان خوشبختانه در مسیر خوبی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: با توجه به هدف گذاری های انجام شده به خصوص در بحث توانمند سازی روستاییان امید است از طریق خدمات رسانی مطلوب به جامعه روستایی و توانمند سازی آن ها از مهاجرت های انبوه و افزایش پدیده حاشیه نشینی جلوگیری شود.
 
استفاده از ظرفیت های بومی بهترین راه مقابله با حاشیه نشینی است
مدیر پروژه منارید در خصوص ظرفیت سازی و توانمند سازی جوامع محلی با هدف کاهش مشکلات ناشی از حاشیه نشینی در سیستان و بلوچستان، گفت: اهداف پروژه منارید عبارت از جلوگیری از تخریب سرزمین، حفظ تنوع زیستی، تعدیل اثرات تغییر اقلیم و مدیریت آب های مرزی و بین راهی می باشد که این پروژه در منطقه سیستان و در 20 هزار هکتار در شهرستان هامون واقع شده است و دارای 25 روستا و یک شهر می باشد، که در پایلوت 3 روستا و یک شهر تحت پوشش قرار گرفته است.
وی ادامه داد: از مولفه های موثر در این حوزه می توان به افزایش دانش بومی، ایجاد بستر مناسب جهت توانمند سازی و ظرفیت سازی ذینفعان که شامل مردم محلی، کارشناسان دستگاه اجرایی و مسئولین و مدیران دستگاه های اجرایی می باشد اشاره نمود.
علیرضا سروری نژاد با تاکید بر اینکه استفاده از ظرفیت های بومی بهترین راه پیشگیری از مشکلات ناشی از حاشیه نشینی است،  بیان کرد: همچنین برای مثمرالثمر واقع شدن این پروژه باید مشکلات و معضلات موجود به کمک مردم بومی و محلی احصاء گردد و با استفاده از ظرفیت جوامع محلی و بومی در حل مشکلات و معضلات و ظرفیت سازی و توانمند سازی جوامع محلی گامی بزرگ برداشته شود.

همگرایی ملی و استانی موجب حل مشکلات حاشیه نشینی می شود
رئیس گروه برنامه ریزی و امور عمرانی فرمانداری نیز با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای پروژه منارید، اظهار داشت: اگر در خصوص این پروژه همگرایی ملی و استانی حاصل گردد و از ظرفیت های ملی نیز استفاده شود یقینا نتایج مطلوب و موثری در روند  کار این پروژه خواهد داشت.
علی اکبر شهرکی بیان کرد: باید از تمامی ظرفیت های موجود برای پیش برد اهداف این طرح و کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها بهره ببریم.

حاشیه نشینی از آسیب های اولویت دار است
غلامرضا باغ شیرین، با تاکید بر لزوم توجه ویژه مسئولین برای حل مشکلات روستاییان، اظهار داشت: حاشیه نشینی از آسیب های اولویت دار و در زمره پنج آسیب شایع و حائز اهمیت قرار دارد، به همین جهت مطالباتی از سوی دفتر مقام معظم رهبری در راستای پیشگیری و عدم گسترش آن به عنوان اقدامات موثر برای جلوگیری و پیشگیری از این آسیب از دستگاه های اجرایی و حاکمیتی مطالبه شده است.
وی افزود: همچنین این کار خواسته تحت عنوان روستاهای در معرض مهاجرت های انبوه و بی رویه احصاء شده و در این خصوص اولویت یک کشوری به استان سیستان و بلوچستان اختصاص یافته است.
رئیس اداره امنیتی و انتظامی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان با اشاره به اقدامات خاص دستگاه قضا برای پیشگیری از این مشکلات، بیان کرد: وظیفه پیشگیری از جرایم  در اجرای بند 5 اصل 156 قانون اساسی بر عهده قوه قضائیه گذارده شده است و  پیشگیری از جرایم مبنی بر آخرین یافته های نوین نظام های حقوقی جهان خصوصا سیاست جنایی مشارکت های مردمی می باشد.
وی ادامه داد: مطابق اصول علمی و یافته های جرم شناسی، پیشگیری از جرایم در سه سطح اولیه، ثانویه و ثالثیه تعریف شده است و سطح اولیه مربوط به مرحله قبل از ارتکاب جرم، سطح ثانویه مربوط به پیشگیری های وضعی و بدنبال از بین بردن موقعیت ها و مکان های جرم و سطح ثالثیه مربوط به مرحله بعد از ارتکاب جرم و  مجازات شدید محکوم می باشد.
باغ شیرین تصریح کرد: مطابق سه سطح مورد بررسی، کارگروه پیش بینی و پیشگیری از گسترش بافت های ناکارآمد شهری در قالب پیشگیری های وضعی قرار می گیرد و قوه قضائیه بدنبال از بین بردن علل دور ارتکاب جرایم و عدم تمرکز بر علل نزدیک می باشد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین لازم است با توانمند سازی جوامع روستایی بدنبال تحقق این امر باشیم تا زمینه های ارتکاب جرم از بین رفته و از مهاجرت روستاییان بنوعی پیشگیری گردد و انتظار می رود با همکاری دستگاه های مرتبط مشکلات و معضلات در خصوص مهاجرت انبوه و بی رویه جوامع روستایی مرتفع گردد.
 
مشکلات راه های روستایی مهمترین عامل مهاجرت روستاییان
مسعود مالکی، یکی از دلایل مهاجرت و تخریب روستاها را عدم وجود راه مناسب بیان کرد و گفت: با عدم وجود راه مناسب در روستاها قطعا بحث توانمند سازی در هیچ زمینه ای از جمله احداث مدرسه و درمانگاه و دیگر ضرورت های مورد نیاز روستاییان رخ نخواهد داد.
 مدیر کل راه و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای حل این مشکل، بیان کرد: در این راستا خوشبختانه اداره کل راه و شهرسازی توانسته در ظرف سنوات اخیر 700 کیلومتر از مسیرهای روستایی در قالب 294 روستا از راه آسفالت برخوردار کند.
وی در خصوص روستاهای تحت پوشش راه آسفالت در استان سیستان و بلوچستان، خاطرنشان کرد: با توجه به آمارهای موجود در حال حاضر تنها چیزی در حدود 39 درصد از روستاهای استان از راه آسفالت برخوردارند که با توجه به میانگین60 درصد کشوری، 21 درصد فاصله برای رسیدن به میانگین مطلوب کشوری در استان وجود دارد.
 
استفاده از تجارب جهاد سازندگی و جهاد کشاورزی بهترین راه برای آبادانی استان
حبیب الله خوبفکر اظهار کرد: برای مدیریت منابع طبیعی در استان می بایست از تجربیات مفید جهاد سازندگی و جهاد کشاورزی که در زمینه حفظ منابع طبیعی و مدیریت آن کارآمد می باشد استفاده کرده و آن را به جوامع روستایی و محلی منقل نمود تا بدین وسیله از مهاجرت روستاییان جلوگیری و در روند اجرای طرح های مرتبط با این حوزه نتایج موثری حاصل گردد.
عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر زاهدان با اشاره به مشکلات حاشه شهر زاهدان، گفت: برای حل مشکلات حاشیه شهر زاهدان هم باید همه دستگاه ها پای کار آمده و یک کار استانی و ملی انجام شود.
 
بی آبی مهمترین دلیل مهاجرت روستاییان به شهرها
مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری نیز با اشاره به دلایل اصلی مهاجرت روستاییان به شهرها، اظهار کرد: با بررسی ها و آمار های موجود، 51 درصد جمعیت استان متشکل از جوامع روستایی می باشد که از بیشترین مشکلات این جوامع میتوان به کمبود آب آشامیدنی و بحث اشتغال اشاره نمود.
وی ادامه داد: با عنایت به توجه دولت به این جوامع و توانمند سازی آن ها، در زمینه مشکلات موجود اقدامات موثری از جمله اشتغال زایی، درآمد زایی و ایجاد درآمد پایدار صورت گرفته است.
 آرش جمالزهی تعداد روستاییان دارای سکنه در استان را براساس  داده های آماری را بیش از 7هزار و 924 روستایی اعلام کرد و افزود: باید جلوی خالی شدن روستاها از سکنه گرفته شود چرا که پشتوانه کشور همین روستاها هستند و در صورت نابودی آنها دیگر بسیاری از محصولات دامی و کشاورزی ما نابود می شود.
 
گردشگری و صنایع دستی نسخه نجات بخش روستاهاست
عرفان حسینی ، با تاکید بر اینکه میتوان از ظرفیت های روستاها برای مقابله با عوامل مهاجرت روستاییان استفاده کرد، افزود: بهترین برنامه در خصوص استفاده از استعداد های نهفته و آثار باستانی موجود در سیستان افزایش پدیده گردشگری و سوق گردشگران به منطقه سیستان می باشد.
رئیس اداره حفظ و احیا میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان افزود: سیستان و بلوچستان در حوزه آبخیزداری 500 میلیون متر مکعب در هر سال ظرفیت استحصال دارد و اخیرا نیز در حوزه گردشگری اقداماتی در خصوص استفاده از ظرفیت آب استحصال شده صورت گرفته است.
وی تصریح کرد: بسیاری از کشورهای دیگر از ظرفیت گردشگری و صنایع دستی و باستانی به خوبی بهره برده اند و اینک نوبت ماست تا با دارا بودن این همه امکانات و ظرفیت های غیرقابل انکار از این عوامل بهره ببریم.